Patrimonio Cultural e Etnográfico

Baiona, destino turístico

A orixe de Baiona

As primeiras referencias históricas á cidade remóntanse a principios do século XIII, aínda que hai informes previos sobre o desaparecido mosteiro de San Cosme de Baíña. Os restos castreños e romanos son escasos en todo o municipio, contando cunha extensa área de petróglifos en Baíña e unha vía romana que atravesa Groba cara a Vigo. A Colexiata de Bayona (agora ex-Colexiata), un templo románico de transición a gótico, foi construída na segunda metade do século XIII. O monumento á Santísima Trindade, unha cruz monumental cuberta cun dossel, é do século XIV. A imaxe da Virxe da Roca, de 15 metros de altura, que se eleva no monte Sansón foi inaugurada o 14 de setembro de 1930 polo bispo Antonio García y García despois de dúas décadas de traballo.

Supostamente na cidade real de Bayona foi martirizada a antiga santa Librada, tamén coñecida como Santa Liberata. Descanonizouse en 1969.

A orixe do topónimo de Baiona foi historicamente o resultado de innumerables controversias: estudos recentes parecen relacionar a súa orixe co próximo río Baíña. O seu primeiro elemento “bay” (en galego “bai”) derivaría do indoeuropeo “ibai” que significa chaira ou río. O segundo elemento “onna” provén do celta e significa fonte ou río, ou é un sufixo aumentativo prerromano. Así, o topónimo de Bayona sería unha voz híbrida e tautolóxica coas posibles combinacións dos termos río, chaira ou fonte.

Fortaleza de Moterreal

Casco Vello

Estación de arte rupestre Outeiro dos Lameiros

Virxe da Rocha

Festas

Fortaleza de Monterreal

Atópase na península de Monte Boi, tamén coñecida como Monterreal. É coñecido dende hai máis de 2.000 anos como recinto amurallado. Séculos antes do nacemento de Cristo, habitárono diferentes pobos, incluídos celtas, fenicios e romanos. Xa na nosa era foi ocupado por varios colonos e sufriu un gran número de ataques, así como modificacións. Antigamente, a cidade de Baiona estableceuse aquí, por privilexio concedido polos Reis Católicos para defenderse das incursións corsarias.

A península ocupa unha superficie de 18 hectáreas rodeada de 3 km. de muros mercenarios de entre os séculos XI e XVII.

Seguinte

Máis tarde, o recinto converteuse na residencia dos diferentes gobernadores militares da fortaleza, entre eles o conde de Gondomar. Máis tarde pasou a mans privadas ata que, en 1963, foi adquirido polo Ministerio de Información e Turismo para instalar no seu interior o Parador de Turismo “Conde de Gondomar”. Actualmente, a muralla mantén as tres torres desde as que se gardaba a fortaleza. Á entrada está a Torre do Reloxo (que agochaba unha campá que servía para dar a alarma en caso de ataque inimigo); ao leste está a Torre da Tenaza, cuxa tarefa era defender o porto mediante disparos de baterías e, na parte máis oriental da fortaleza, sobre a baía, atópase a Torre do Príncipe, quizais a máis antiga, que actuaba como faro para barcos. Este último ten tres escudos (dos Austrias, dos Sotomaior e da cidade) e debe o seu nome a que o príncipe portugués Afonso Enriques estivo preso nel en 1137. A fortaleza pódese visitar calquera día do ano. Desde alí é agradable presenciar as magníficas postas de sol sobre a ría e as illas Cíes e a liña de mar sobre a que se estende Baiona.Atópase na península de Monte Boi, tamén coñecida como Monterreal. É coñecido dende hai máis de 2.000 anos como recinto amurallado. Séculos antes do nacemento de Cristo, habitárono diferentes pobos, incluídos celtas, fenicios e romanos. Xa na nosa era foi ocupado por varios colonos e sufriu un gran número de ataques, así como modificacións. Antigamente, a cidade de Baiona estableceuse aquí, por privilexio concedido polos Reis Católicos para defenderse das incursións corsarias. A península ocupa unha superficie de 18 hectáreas rodeada de 3 km. de muros mercenarios de entre os séculos XI e XVII. Anterior Segue Máis tarde, o recinto converteuse na residencia dos diferentes gobernadores militares da fortaleza, entre eles o conde de Gondomar. Máis tarde pasou a mans privadas ata que, en 1963, foi adquirido polo Ministerio de Información e Turismo para instalar no seu interior o Parador de Turismo “Conde de Gondomar”. Actualmente, a muralla mantén as tres torres desde as que se gardaba a fortaleza. Á entrada está a Torre do Reloxo (que agochaba unha campá que servía para dar a alarma en caso de ataque inimigo); ao leste está a Torre da Tenaza, cuxa tarefa era defender o porto mediante disparos de baterías e, na parte máis oriental da fortaleza, sobre a baía, atópase a Torre do Príncipe, quizais a máis antiga, que actuaba como faro para barcos. Este último ten tres escudos (dos Austrias, dos Sotomaior e da cidade) e debe o seu nome a que o príncipe portugués Afonso Enriques estivo preso nel en 1137. A fortaleza pódese visitar calquera día do ano. Desde alí é agradable presenciar as magníficas postas de sol sobre a ría e as illas Cíes e a liña de mar sobre a que se estende Baiona.

Casco Vello

Declarado conxunto de interés histórico-artístico no ano 1993 pola Dirección Xeral do Patrimonio coincidindo coa celebración do V Centenario da Arribada. O casco vello de Baiona ten tres entradas: pola praza de Santa Liberata, pola do Padre Fernando e dende o cruceiro da Trinidade. As súa rúas caracterízanse por ser estreitas e empedradas, con casas asoportaladas de pouca altura principalmente de pedra ou granito.

Seguinte

Outeiro dos Lameiros

Emprázase no concello de Baiona e a 180 metros de altitude, nun dos socalcos naturais da Serra da Groba. Atópase nunha superficie de 1,5 ha. en terreos de monte veciñal en man común, que é unha titularidade comunitaria da veciñanza Comuneira da parroquia de Santa Cristina da Ramallosa, que se puxo en valor no ano 2.008 facéndoa visitable con sendeiros, sinais explicativos e plataformas pola propia comunidade de montes.

A Estación conta con máis de 20 rochas con gravados, que responden á actividade humana e cunha antigüidade duns 4.000 anos que corresponden, en todo o conxunto arqueolóxico, á arte abstracta. Aparecen representacións de circos concéntricos e coviñas que, interrelacionados entre sí no gravado, forman verdadeiras obras de gran beleza. Tamén hai reticulados que son gravados nas pedras que consisten en raias paralelas cruzadas xa que, en Outeiro dos Lameiros e arredores acumúlase a maior concentración de reticulados de Galiza. Hai multitude de zoomorfos, na maioría cuadrúpedes, nos que é doado interpretar cabalos, cérvidos e incluso raposos.
Todo este conxunto de arte abstracta rupestre convértese en todo un reto imaxinativo para as cativas e cativos.

Seguinte

O gran panel, un mural único

É unha superficie vertical de 15×5 metros. Esta característica faino excepcional máis o que faino único son a representación de máis de 70 cuadrúpedes xa que non hai outra superficie así na nosa arte rupestre. Do mesmo xeito é única, na parte dereita do panel, á media altura, unha figura que semella unha estrela dextroxira de 6 raios curvos.
Destaca tamén por ser única, na parte central do panel, unha figura abstracta de grandes dimensións que nos recorda a un peixe.

Virxe da Rocha

É, probablemente, pola súa peculiar concepción, o monumento máis coñecido do municipio.

A idea da súa construción foi do empresario Laureano Salgado Rodríguez. A primeira pedra colocouse o 18 de setembro de 1910. A súa execución foi lenta debido ás dificultades económicas, sendo inaugurada o 14 de setembro de 1930.

Mide 15 m de altura. A talla en pedra foi realizada por Antonio Palacios, e a cara e as mans, que son de mármore branco de Carrara, foron feitas polo madrileño Ángel García Díaz. A coroa está rodeada dun nimbo de azulexos e pedra que descansa sobre os ombreiros. O interior do monumento é oco e ten unha escaleira de caracol que permite subir ó barco que a Virxe sostén na man dereita. Con capacidade para cinco persoas, serve de miradoiro cara o océano Atlántico.

A carón do monumento levantouse máis tarde o parque recreativo “Mercedes de la Escalera” (na honra de Mercedes Ruiz de la Escalera) de gran superficie, dotado de Via Crucis, restaurado en 2014, bancos e mesas de pedra, no que se celebra o último domingo de agosto a popular romaría dedicada á Virxe.

Patrimonio Cultural e Etnográfico Baiona

Seguinte

Paseo de Monte Boi

El paseo de Monte Boi es tal vez la senda más apropiada para apreciar y otear los confines marítimos de Baiona. Circunda gran parte de la base de la fortaleza, en un recorrido de casi 2 kilómetros que se inicia sobre la playa de A Cuncheira y concluye bajo la Torre del Reloj del fortificado, junto a la Puerta Real, tras salvar un secreto pasadizo. Se inauguró el 20 de enero de 1995. Tiene el firme de tierra y varios tramos cercados por bancales de piedra y granito, materiales predominantes en el ornamentado de todo el paseo. Una vez que se emprende el camino, el paseante tiene oportunidad de admirar las playas de Cuncheira, Os Frades y Barbeira, las islas Estelas y Cíes, Monteferro, Panxón y Praia América. Durante el recorrido se descubren innumerables calas dispersas y tranquilas, algunas con accesos habilitados mediante escalinatas de piedra, y dos hornacinas labradas en la pared de la muralla: la de Nuestra Señora de las Angustias (pasado Os Frades) y la de San Telmo, después de la Torre del Príncipe. El plácido sendero avanza entre el mar pausado o agitado, según la estación, y un monte fecundo de robles, sauces, fresnos y, mayoritariamente, pinos. Para reposar tiene tres cuidadas y bien distintas áreas de descanso, una de ellas idílica (la de A Figueira).